Introductie Fotogalerie

De Razende Hollander een video documentaire van Lily van den Bergh en Jan Dop

DE RAZENDE HOLLANDER

HET GING ALLE MENSEN AAN

In de documentaire ‘DE RAZENDE HOLLANDER’ zien we de langdurige en spannende protest acties en van de arbeiders van de Nederlandse Scheepsbouw Maatschappij (NSM), die zich in 1981 samen met de bevolking van Amsterdam verzetten tegen de dreigende sluiting van hun scheepswerf in Amsterdam. De eerste regering van Agt, met name de minister van Economische Zaken Gijs van Aardenne wilde de concurrentie positie versterken van de Rijn-Schelde-Verolme [RSV],waar o.a. fregatten voor de toenmalige Indonesische dictator Soeharto werden gebouwd. Hij deed er alles aan om de NSM, de laatste Amsterdamse civiele scheepsbouwwerf om zeep te helpen.

Eens was de NSM, later NDSM (Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij), de grootste scheepswerf ter wereld met in de hoogtijdagen samen met de Amsterdamse Droogdok Maatschappij (ADM) bijna 10.000 werknemers. De scheepsbouw ging achteruit door een structureel gebrek aan investeringen, slechte arbeidsomstandigheden en lage lonen. De Zweedse en Japanse werven die wel investeerden in nieuwe technieken, konden goedkoper produceren, terwijl er toch hogere lonen werden betaald.

Hoofdrolspelers in deze documentaire zijn de personeelsleden van de werf, de ondernemingsraad NSM/ADM en de vakbonden, bijgestaan door de directie van de werf, door buurt en kerkelijke organisaties, politieke partijen, B en W van Amsterdam en zowel de regio gemeenten als de provinciale Staten van Noord Holland. Met het succes van de acties op de werf, groeit ook de solidariteit van de Amsterdamse bevolking. We filmden vergaderingen, bezettingen, financiële steun-campagnes en bezoeken aan de minister en kamerleden, waarbij vooral de NSM-vrouwen een actieve rol spelen.

Naarmate het verzet sterker wordt en minister van Aardenne onder steeds grotere druk komt te staan, neemt ook de spanning onder de arbeiders toe, vooral wanneer blijkt dat de minister van de werknemers eist, dat ze hun afvloeiingsregeling inleveren om de werf open te houden. Uiteindelijk waren de acties een groot succes en bleef de werf open.

Maar mede door het weigeren van overheidssteun, werd in 1984 de laatste grote civiele scheepswerf in Nederland helaas alsnog gesloten. De ADM volgde in 1985.

Eén dag voor de herdenking van de Februaristaking, waarin juist de dokwerkers zo een grote rol hadden gespeeld, werd de werf failliet verklaard. 1000 man stonden meteen op straat. Terwijl de doorstart bijna rond was - een half miljoen gulden ontbrak nog - werd alleen Rob Philip, secretaris van het bedrijfspensioenfonds in dienst gehouden om een uiterste poging te doen het bedrijf te redden. Rijk, provincie en Amsterdam weigerden dit bedrag samen op te hoesten. Philip - ook een van de actievoerders in onze film - was perplex, toen hem te verstaan werd gegeven dat hij maar vanuit het eigen pensioenfonds voor f 500.000 aandelen moest kopen. De arbeiders moesten hun eigen werkgelegenheid maar zelf financieren. Men wilde dus geen serieuze doorstart. Hij weigerde. De volgende dag werd ook hij ontslagen.

Naast beelden van het verzet van de NSM arbeiders, zien en horen we ook een uitgebreid commentaar op de gehele scheepsbouwbedrijfstak. Met name over de RSV die, zelfs met 2,7 miljard gulden overheidssteun, uiteindelijk toch failliet ging, terwijl minstens 7500 arbeidsplaatsen verloren gingen. N.a.v dit debacle kwam er in 1984 een parlementaire enquête over de RSV, die o.a. concludeerde dat minister van Aardenne het Parlement onjuist had ingelicht over meer dan 300 miljoen gulden staatssteun aan RSV. De meeste 2de Kamerleden vonden dit een ‘politieke doodzonde’, maar toch hoefde de minister van hen niet af te treden.

De in kleur opgenomen commentaren op verschillende locaties in Amsterdam contrasteren door hun vormgeving met de realistische zwart/wit actie scènes. Het commentaar wordt gegeven door de improviserende musici Maarten van Regteren Altena, contrabassist en violist Maurice Horsthuis, die als 2 fiddlers het verhaal van de teloorgang van de Nederlandse scheepsbouw illustreren.

Aan de orde komen de manier van actie voeren, de rol van de vakbonden en de ondersteuning van de plaatselijke bevolking. Het dilemma voor de mensen in de scheeps bouw ging ook op voor arbeiders uit andere bedrijfstakken, zoals de toenmalige Ford fabriek, van Leer, Fokker en Stork: zich neerleggen bij sluiting en met wat geld naar huis gestuurd worden. Of met talloze risico’s vechten voor het behoud van het bedrijf, de werkgelegenheid en het overdragen van de vakkennis aan toekomstige werknemers.

‘DE RAZENDE HOLLANDER’ wil ook een bijdrage leveren aan de nog steeds actuele discussie over het beleid van overheid en parlement ten aanzien aan financiële steunoperaties. De scheepsnieuwbouw kreeg de meeste overheidsteun ooit aan enige Nederlandse bedrijfstak gegeven.Tevergeefs.Tegelijkertijd luidde het ook het einde van de Nederlandse industriepolitiek in.

 

Uitgebreide credits
Subsidies
Met medewerking van
Met dank aan